ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ ( وبلاگ قلم)

معاشرت ادبی دارد و آدابی، انسان در سراسر بقایی که در این زمین خاکی داشته است با توجه به ابزار و بسترهای مناسب اشکال مختلفی از معاشرت را تجربه کرده است. معاشرت در لغت به معنی اختلاط و آمیزش با هم و گفت و شنید با هم و الفت، مصاحبت، همدمی و رفاقت و زندگانی با هم است. در نتیجه معاشرت را می توان نوعی تعامل دو طرفه توصیف کرد که در آن طرفین تلاش می کنند با یکدیگرارتباط بر قرار کنند. اشکال متنوعی از تعاملات در قالب وسایل ارتباطی سال ها فضای مناسب را برای معاشرت بشر فراهم آورده است. در کنار این ابزار آداب و ادبی نیز برای معاشرت ذکر شده است. خداوند در آیاتی از قرآن براهمیت و ارزش آموزش و عمل به آداب معاشرت توجه داده و از والدین خواسته تا آداب معاشرت را در حوزه رفتارهای اجتماعی در خانه و جامعه به فرزندان بیاموزند. (نور، آیات ۵۸ و ۵۹). در نتیجه ابزار یا نسل های مختلف از ابزار تعاملات جمعی و فردی در هر قالبی که باشند در نهایت از یک روح و پیکره ثابت و معین پیروی می کنند که آن ادب معاشرت می باشد و در فقه اسلامی به آن توجه شده است.

در جهان امروز شاهد اشکال متنوعی از بسترهای ارتباطی هستیم که هریک به نوعی تعاملی خاص را برای ما به ارمغان آورده است. روزگاری رادیو مونس مردم بود و بدها تلویزیون و سینما خانه‌ها را به اشغال خود درآورد اما آنچه امروز در عصر ارتباطات با آن مواجه هستیم نه‌تنها صداست و نه فقط یک تصویر یک‌سویه از جعبه جادو بلکه جهانی است فراسوی هر آنچه انسان تاکنون از وسایل ارتباطی تجربه کرده است. بشر به واسطه ارتباطات و تعاملاتی که داشته است راه ترقی و پیشرفت را پیموده و به جایگاه کنونی خود رسیده است، انسان‌های اولیه با کمک نسل اول تعاملات یعنی زبان و سنگ‌نوشته پیام خود را منتقل می‌کردند. بعدها نیز این شکل از تعاملات در حالت مکتوب آن به صورت روزنامه  و مجلات و در حالت زبانی و شنیداری از طریق برنامه‌های رادیویی توسعه یافت.  سیستم تلویزیون را اگر نسل دوم وسایل تعاملی و بعد از وسایل ارتباط صوتی تعریف کنیم، آن وقت شبکه‌های تلویزیونی مستقل از سیستم کابلی و در بستر اینترنت تحت عنوان "تلویزیون‌های اینترنتی" به عنوان نسل سوم شبکه‌های تعاملی شناخته می‌شوند. نسلی که برتری‌های ویژه‌ی به نسل‌های قبل‌تر از خود دارد. فضای سایبر بستری است پر از تهدید ها و فرصت ها که ابزاری جدید در آن فرصت رشد و نمو می یابند که این ابزار نیز به تبع خاصیت بستری که در آن رشد می کنند ماهیتی متزلزل و نسبی داشته و می توانند هم برای بشر مفید بوده یا یا انسان را به تباهی سوق دهند.

نسل چهارم تعاملات یعنی تلوزیون های اینترنتی و یا شبکه های اجتماعی اشتراک گذاری ویدئو اکنون این فرصت را برای تک‌تک افراد فراهم می‌کنند که هر کس بنا به سلیقه و هدفی که دارد شبکه‌ی تلویزیونی خود را با کمترین هزینه تأسیس کند و روزانه تولیدات خود را به نمایش مخاطبین و طرفداران خود بگذارد. این شخصی‌سازی شبکه‌های تلویزیونی، از یک طرف انحصار کمپانی‌های بزرگ را می‌شکند و از طرف دیگر این فرصت را فراهم می‌آورد که هر فرد با توجه به محبوبیت و پتانسیلی که از خود در جذب مخاطب نشان داده است به‌وسیله تبلیغات نظر خود را عرضه کرده و حتی برای خود درآمدزایی کند.

از طرفی دیگر نسل چهارم ابزار های تعاملی انقلابی در رسانه ها به وجود اورد که برآیند این انقلاب تحول در روان انسان هاست. در نسل های پیشین رواج تعاملات به ویزه در دوره شکوفایی صنعت و رواج رادیو تلویزیون مردم در دریایی از تصوراتتی که به صورت انبوه تولید شده بود غرق شده بودند. تعداد بسیار معدودی از روزنامه ها، مجلات، رادیو و تلویزیون ها به صورت متمرکز سازمان یافته بودند تا آگاهی های به مردم دهند که منتقدان ان را آگاهی یکپارچه می نامند. این سبب میشد که مردم به طور مداوم خود را با تعدادی معدود از الگوها بسنجند و زندگی خود را بر اساس الگو های آرمانی که از طریق تبلیغات به انها هقنه میشد بنا می کردند. اما اکنون به واسطه نسل چهارم تعاملات فرایند انبوه زدایی صورت گرفته که به واسطه ان انواع حیرت انگیزی از الگوها و شیوه های زندگی به مردم عرضه و معرفی میشود. علاوه بر آن در بستر این انبوه زدایی و به واسطه ویزه گی های که نسل چهارم تعاملات به خود می اورند این الگو ها به صورت تصویر کامل ارائه نمیشود و به صورت تصویر ذهنی خورد شده و پاره پاره عرضه میشوند در نتیجه به جای آن که به فرد اجازه دهند از میان هویت های یک پارچه برای خود الگوی انتخاب کند. انسان ها به حال خود رها میشوند تا به کمک قوه تخیلی که دارند از میان الگوهای تکه پاره تصویر و هویتی که دلخواه خود دارند را خلق کنند. در نتیجه تاثیری که این انقلاب در روان انسان های معاصر می گذارد آن است که به هر فرد تصویری پیچیده تر از خودش ارائه می کند و باعث میشود که هویت افراد تنوع بیشتری پیدا کند.

در مقابل مهم ترین خصیصه ابزار تعاملی نسل چهارم آن است که قابلیت کنش متقابل را برای مخاطب فراهم می کند. در نتیجه این ابزار ها به دوران "من می گویم تو فقط گوش فرا ده" خاتمه می دهند و هر یک از مخاطبین فرصت اظهارنظر مستقیم درباره‌ی برنامه‌های تولیدی را می‌یابند.

اما تمام ویژگی‌های نسل جدید تعاملات زمانی زیباست که ابتدا فرهنگ استفاده از این محصولات نهادینه شود. زیرا که این نسل نیز همانند نسل‌های پیشین خود تنها یک ابزار و بستر توزیع است که هر محتوای به‌وسیله‌ی آن می‌تواند تکثیر شود. آسیب دیگر تعاملات نسل جدید را می‌توان در عدم کنترل صحیح بر روی محتوای ارائه شده توسط کانال‌های پخش آنلاین عنوان رد که این معضل زمانی تشدید می‌شود که بعضاً در عین بی‌ملاحظگی‌های موجود در نشر محتوا، شرکت سرویس‌دهنده یوتوپ قوانین عجیب سانسور را بر روی سامانه خود اعمال می‌کند. قوانین مانند حذف محتوای یهودستیزانه و این که برنامه ایرانی "بیست چهارده" با صدای عادل فردوسی پور با محوریت دفاع از مردم فلسطین با ارسال پیام خطای : «این ویدیو شامل محتویاتی است که فیفا (فدراسیون جهانی فوتبال) به علت نقض کپی‌رایت، مسدود شدن آن را خواستار شده است.» واجدالشرایط سانسور میشود!

نسل چهارم تعاملات همانند نسل گذشته پدران خود ابزاری است در دست بشر که می‌تواند باعث پدیدار شدن موقعیت‌های مطلوب و نامطلوبی شود. از این رو شناخت هرچه بهتر این ابزار و تلاش برای فرهنگ‌سازی استفاده درست از آن می‌تواند تا حدود زیادی از آسیب‌های این شکل نوظهور از تعاملات بکاهد. با تمام این ها نسل چهارم تعاملات باید نسبت به نسل های قبل از خود محدود باشد زیرا که بستری وسیع فراهم می آورد برای بدترین نوع معاشرت که سید بن طاووس (رحمة الله علیه) در وصیت اخلاقی خود به فرزندش اینگونه آن را معرفی می کند: ای فرزند، بدان که بدترین معاشرت، معاشرت با گناهکاران است، خواه از والیان باشد یا از غیر آنان. اما این معاشرت وقتی ناپسند است که برای مخالفت با اعمال ناپسند آنان و از روی اطاعت فرمان خدای عز جلاله برای پند گفتن به آنان نباشد، چه خدای جل جلاله از انسان چنین می خواهد که آن سان که معاشرت کند، یا دست کم از آنچه خدای جل جلاله از آن اعراض می فرماید، اعراض کند و از آنچه که خدای جل جلاله از آن خشمگین است، متنفر باشد.

 از طرف دیگر این پند راه گوشا خود ماکد ان است که استفاده صحیح از همین ابزارها می تواند راه سعادت انسان را نیز فراهم کند.

در نهایت نباید از توانایی های بومی در راه اندازی نسل جدید تعاملات قافل بود غالب سرویس اشتراک گذاری تصاویر ویدئویی بر اساس قوانین تعیین‌شده توسط سازمان تشخیص محتوای مجرمانه، در ایران قابل‌دسترس نیست. اما سرویس‌های مشابهی مانند آپارات به قدرت در حال ارائه سرویس به مخاطبان ایران و حتی خارجی هستند که خود این امر تا حد زیادی فقدان دسترسی به سرویس های خارجی را در ایران جبران کرده است. اما قطعاً ارائه خدمات مهمی مانند سیستم کسب درامد، قوانین شفاف و واقعی (نه مانند یوتوپ) و همچنین توسعه هرچه بیشتر کیفی و کمی ویدئوهای آپلود شده می‌تواند سرویس‌دهندگان داخلی نسل چهارم تعاملات را در شق بومی آن بیش‌ازپیش در مسیری که هستند موفق گرداند.